Pomijając genezę powstawania Polskiej Marynarki Wojennej tuż po odrodzeniu się państwa polskiego, skupimy się na przeniesieniu z Torunia Kadry Marynarki Wojennej i Szkoły Specjalistów Morskich jesienią 1921 r. do małego, sennego miasteczka, jakim było wówczas Świecie.
Miasto od wieków leżało na handlowym szlaku wiślanym, gdzie cumowały przy zamku i cukrowni szkuty i barki. To właśnie m.in. w opuszczonych, ale wciąż w miarę nowych koszarach, znalazły swoje miejsce przyszłe kadry marynarskie floty i flotylli rzecznej.
Kadra Marynarki Wojennej w świeckich koszarach / Fot. zbiory Izby Regionalnej Ziemi Świeckiej
Na jesieni… w październiku….
Tak zazwyczaj większość autorów opisuje przybycie do Świecia Kadry Marynarki Wojennej i Szkoły Specjalistów Morskich. Wynika to ze sprzecznych informacji na ten temat. Czesław Ciesielski w swoich publikacjach podaje że SSM utworzono w Świeciu 21 października 1921 r. w miejsce Szkoły Marynarzy (tak nazywała wcześniej przeniesiona tutaj szkoła). Dalej podaje, iż została umieszczona w koszarach na terenie Kadry M.W.
W źródłach podawana jest data 25 października 1921 r. jako przeniesienie Kadry Marynarki Wojennej z Torunia do Świecia pod dowództwem płk Wiktora Cieślińskiego (pełnił te obowiązki od 25 października 1921 r. do 30 maja 1922 r.). Natomiast z informacji zamieszczonej w "Dzienniku Bydgoskim" 21 października wynika, że miało to miejsce 16 października.
Zadaniem Kadry Marynarki Wojennej było m.in. szkolenie unitarne, przyjmowanie i przegląd ochotników oraz poborowych do służby w marynarce. W tym celu działała komisja rekrutacyjna, w której skład wchodzili m.in. dowódca KMW, komendant Szkoły Specjalistów Morskich, lekarz i szef kancelarii ewidencyjnej. Należy przy tym wspomnieć, że KMW i Szkoła Specjalistów Morskich miały osobne dowództwa.
"Żołnierz Polski", 3 września 1922 r.
"Żołnierz Polski", 24 września 1922 r.
Udział marynarzy w życiu miasta
25 kwietnia 1923 r. Kadra Marynarki Wojennej i Szkoła Specjalistów Morskich witały prezydenta Stanisława Wojciechowskiego, który po krótkim pobycie w Świeciu zmierzał na otwarcie elektrowni wodnej w Gródku. Gdy na przełomie marca i kwietnia 1924 r. miasto nawiedziła wielka powódź, marynarze pomagali mieszkańcom miasta i okolic, ale też brali udział w poważniejszych akcjach.
"Dziennik Bydgoski", 2 kwietnia 1924 r.
Wspólne działania na rzecz mieszkańców Świecia opisuje też kolejny artykuł:
"Czuj Duch", kwiecień 1924 r.
Kadra brała też czynny udział w życiu kulturalnym miasta. Najbardziej znana z tego była Orkiestra Kadry Marynarki Wojennej (później Orkiestra Kadry Szeregowych Floty). Jej muzycy uświetniali wszystkie imprezy i uroczystości organizowane nie tylko w mieście, ale też w okolicznych miejscowościach powiatu świeckiego. Po odejściu KMW, jej brak był bardzo mocno odczuwalny.
Orkiestra Kadry Marynarki Wojennej, 1929 r. / Fot. zbiory Izby Regionalnej Ziemi Świeckiej
Na rzecz promocji sportu
Mimo że w Świeciu już na 25 lat przed przybyciem marynarzy do Świecia Kadry Marynarki Wojennej istniało Towarzystwo Gimnastyczne "Sokół" i inne organizacje promujące sport, to marynarze również nie byli gorsi. O tym dowiemy się z poniższych artykułów z tamtego okresu.
"Dziennik Bydgoski", 23 stycznia 1927 r.
"Dzień Bydgoski", 29 maja 1931 r.
Wspomniana tutaj przystań Wojskowego Klubu Wioślarskiego znajdowała się przy nieistniejącej już restauracji Konrada Popławskiego. Z tej przystani korzystali wcześniej do szkoleń także marynarze ze Szkoły Specjalistów Morskich.
W dostępnych wiadomościach z tamtego okresu znajdujemy informację o ulewnym deszczu, który przeszedł nad Świeciem 9 czerwca 1926 r. W wielu miejscach miasta deszcz padający od godz. 12.00 do 20.00 wyrządził liczne szkody, nie oszczędzając koszar.
W sporządzonym protokole dowódca garnizonu komandor ppor. Bolesław Mikułowski wyszczególnił w obecności przedstawiciela świeckiego magistratu zniszczenia, jakie wyrządziła ulewa. Wśród nich były zapadnięcia ziemi. Największe znajdowało się tuż przy hali sportowej - miało 72 m szesc. (8x3x3 m). W innych miejscach zapadnięciu uległy schody do wartowni.
Na łamach gazety „Dziennik Bydgoski” z 18 grudnia 1926 r. jest ciekawa informacja o pierwszej przysiędze wojskowej złożonej poza murami koszar:
W połowie 1931 r. nastąpiła reorganizacja Kadry Marynarki Wojennej. Utworzono z niej dwie oddzielne jednostki szkoleniowe: Kadrę Szeregowych Floty podporządkowaną bezpośrednio komendantowi Portu Wojennego w Gdyni. Drugą jednostką była Kadra Szeregowych Flotylli podlegająca flotylli pińskiej. W końcu października 1932 r. została przeniesiona do nowo wybudowanych koszar w Gdyni-Oksywiu.
W opublikowanym wcześniej w tekście wycinku z gazety „Dzień Bydgoski” z 29 maja 1931 r. wymieniono komandora Kozana. Warto poświęcić mu wiecej uwagi, bo swoje późniejsze życie związał ze Świeciem.
Kmdr por. Kazimierz Kozan (ur. 9 stycznia 1895 r. w Tarnowie) ukończył Szkołę Podchorążych Piechoty. Służył jako dowódca batalionu w Kadrze Szeregowych Floty w Świeciu, a potem w Gdyni. W 1939 r. walczył w obronie Gdyni-Oksywia oraz w Polskiej Marynarce w Wielkiej Brytanii. Po wojnie był nauczycielem języka angielskiego w I Liceum Ogólnokształcącym w Świeciu. Zmarł 22 lutego 1971 r. w Świeciu. Został pochowany na cmentarzu przy ul Sienkiewicza.
Grób Kazimierza Kozana na cmentarzu w Świeciu / Fot. Piotr Skuczyński
redakcja@extraswiecie.pl
W następnej części zaprezentujemy dzieje Szkoły Specjalistów Morskich w Świeciu.
Podczas pracy nad artykułem korzystałem m.in.:
Kalendarium Dziejów Polskiej Marynarki Wojennej 1918-1993
Czesław Ciesielski "Szkolnictwo Marynarki Wojennej w latach II Rzeczypospolitej", 1974 r.
Czesław Ciesielski "Biuletyn Historyczny", 1971 r., Gdynia.
Robert Rybak "Morskie Szkolnictwo Wojskowe na Pomorzu w czasach II Rzeczypospolitej", [w] "Rocznik Grudziądzki" nr XXV/2017.
Komentarze (0)