W XVI wieku gęstość zabudowy i obszar Nowego były większe niż Świecia. Miasto posiadało w tamtym czasie 32 domy rynkowe, 98 domów w ulicach i 121 domów na przedmieściach. Dla porównania, Świecie miało również 32 domy rynkowe, ale już tylko 69 domów w ulicach i 64 domy na terenie przedzamcza i dawnej osady pomorskiej na wysokim brzegu Wdy.
Nowe odgrywało od początków swego istnienia istotną rolę, jako przeprawa przez Wisłę, ważny port rzeczny i ośrodek rybactwa wiślanego i szkutnictwa. Przez miasto przebiegała też ważna lądowa droga handlowa do Gdańska.
Port w Nowem, 1905 rok /Fot. Archiwum
W czasach napoleońskich, w trakcie działań wojennych kampanii 1807 roku, panowanie nad Nowem i okolicznymi miejscowościami miało znaczenie strategiczne dla transportu zaopatrzenia dla wojsk francuskich i polskich.
W historycznych zasobach bibliotek cyfrowych można znaleźć publikacje zawierające listy polskich generałów Legionów Dąbrowskiego - Kruszyńskiego, Kosińskiego, Komierowskiego oraz samego Dąbrowskiego - do księcia Poniatowskiego, jak również do marszałków francuskich Bernadotte i Berthiera, dotyczące między innymi działań wojennych na terenie między Świeciem a Nowem. Generał Dąbrowski miał nawet przez jakiś czas kwaterę w Nowem.
Ulica Gdańska i Rynek, przełom XIX i XX wieku /Fot. Archiwum
W okresie międzywojennym Nowe było najważniejszym ośrodkiem przemysłu meblarskiego ówczesnego województwa pomorskiego. W mieście było czynnych ok. 90 warsztatów meblarskich zatrudniających prawie 900 pracowników. Wyroby nowskich meblarzy w 85 procentach eksportowano do Wolnego Miasta Gdańska, skąd - co ciekawe - wracały do Polski jako wyroby zagraniczne.
Nowe w latach 30. XX wieku czyniło starania o organizację wystaw i targów meblarskich. Żegluga wiślana zapewniała transport drewna i wywóz gotowych wyrobów meblarskich oraz transport pasażerski statkami linii żeglugowej Vistula do Tczewa i Torunia.
Dworzec i linia kolejowa Nowe - Twarda Góra, lata 30. XX wieku /Fot. Nardowe Archiwum Cyfrowe
W mieście działało kilka pensjonatów i hoteli, miało też dobrą komunikację: autobusami do Grudziądza i lokalną linią kolejową do trasy Bydgoszcz-Gdynia.
Wzdłuż urwistego brzegu Wisły urządzono piękne promenady. Na stokach spływających ku Wiśle były niegdyś rozległe winnice oraz słynne na całe Pomorze sady śliwkowe.
Jak byłoby wspaniale, ze względu na turystykę, ale też rozładowanie wielkiego natężenia ruchu samochodowego, gdyby zrealizowano obecne plany przywrócenia żeglugi pasażersko - towarowej na Wiśle. Mogłoby to spowodować również przywrócenie przynajmniej części dawnego znaczenia Nowego i ożywienie nieco sennego miasteczka.
redakcja@extraswiecie.pl
