W XVI wieku gฤstoลฤ zabudowy i obszar Nowego byลy wiฤksze niลผ ลwiecia. Miasto posiadaลo w tamtym czasie 32 domy rynkowe, 98 domรณw w ulicach i 121 domรณw na przedmieลciach. Dla porรณwnania, ลwiecie miaลo rรณwnieลผ 32 domy rynkowe, ale juลผ tylko 69 domรณw w ulicach i 64 domy na terenie przedzamcza i dawnej osady pomorskiej na wysokim brzegu Wdy.
Nowe odgrywaลo od poczฤ tkรณw swego istnienia istotnฤ rolฤ, jako przeprawa przez Wisลฤ, waลผny port rzeczny i oลrodek rybactwa wiลlanego i szkutnictwa. Przez miasto przebiegaลa teลผ waลผna lฤ dowa droga handlowa do Gdaลska.
Port w Nowem, 1905 rok /Fot. Archiwum
W czasach napoleoลskich, w trakcie dziaลaล wojennych kampanii 1807 roku, panowanie nad Nowem i okolicznymi miejscowoลciami miaลo znaczenie strategiczne dla transportu zaopatrzenia dla wojsk francuskich i polskich.
W historycznych zasobach bibliotek cyfrowych moลผna znaleลบฤ publikacje zawierajฤ ce listy polskich generaลรณw Legionรณw Dฤ browskiego - Kruszyลskiego, Kosiลskiego, Komierowskiego oraz samego Dฤ browskiego - do ksiฤcia Poniatowskiego, jak rรณwnieลผ do marszaลkรณw francuskich Bernadotte i Berthiera, dotyczฤ ce miฤdzy innymi dziaลaล wojennych na terenie miฤdzy ลwieciem a Nowem. Generaล Dฤ browski miaล nawet przez jakiล czas kwaterฤ w Nowem.
Ulica Gdaลska i Rynek, przeลom XIX i XX wieku /Fot. Archiwum
W okresie miฤdzywojennym Nowe byลo najwaลผniejszym oลrodkiem przemysลu meblarskiego รณwczesnego wojewรณdztwa pomorskiego. W mieลcie byลo czynnych ok. 90 warsztatรณw meblarskich zatrudniajฤ cych prawie 900 pracownikรณw. Wyroby nowskich meblarzy w 85 procentach eksportowano do Wolnego Miasta Gdaลska, skฤ d - co ciekawe - wracaลy do Polski jako wyroby zagraniczne.
Nowe w latach 30. XX wieku czyniลo starania o organizacjฤ wystaw i targรณw meblarskich. ลปegluga wiลlana zapewniaลa transport drewna i wywรณz gotowych wyrobรณw meblarskich oraz transport pasaลผerski statkami linii ลผeglugowej Vistula do Tczewa i Torunia.
Dworzec i linia kolejowa Nowe - Twarda Gรณra, lata 30. XX wieku /Fot. Nardowe Archiwum Cyfrowe
W mieลcie dziaลaลo kilka pensjonatรณw i hoteli, miaลo teลผ dobrฤ komunikacjฤ: autobusami do Grudziฤ dza i lokalnฤ liniฤ kolejowฤ do trasy Bydgoszcz-Gdynia.
Wzdลuลผ urwistego brzegu Wisลy urzฤ dzono piฤkne promenady. Na stokach spลywajฤ cych ku Wiลle byลy niegdyล rozlegลe winnice oraz sลynne na caลe Pomorze sady ลliwkowe.
Jak byลoby wspaniale, ze wzglฤdu na turystykฤ, ale teลผ rozลadowanie wielkiego natฤลผenia ruchu samochodowego, gdyby zrealizowano obecne plany przywrรณcenia ลผeglugi pasaลผersko - towarowej na Wiลle. Mogลoby to spowodowaฤ rรณwnieลผ przywrรณcenie przynajmniej czฤลci dawnego znaczenia Nowego i oลผywienie nieco sennego miasteczka.
redakcja@extraswiecie.pl
