Connect with us

Czego szukasz?

Historia

Powstańcy styczniowi ze Świecia i okolic. Co o nich wiemy?

Chociaż rocznica wybuchu powstania styczniowego minęła kilka tygodni temu, to warto jednak wrócić do mało znanych postaci z powiatu świeckiego, które brały udział w walkach.

Udostępnij
janiszewski

Na terenie powiatu świeckiego były osoby, które wspierały i udzielały pomocy powstańcom. Mimo że walki nie objęły bezpośrednio Pomorza, to wsparcia powstaniu udzielili m.in. Kazimierz Czapski z Bukowca, syn hrabiego Franciszka, Teofil Różycki i inni. Mało natomiast wiemy o osobach które brały bezpośrednio udział w walkach. Na podstawie starych zachowanych artykułów prasowych postaram się przybliżyć trzy postacie związane z miastem jak i okolicami.

Złote gody

Jedna z osób odnotowanych w przedwojennej prasie, na którą natrafił autor, jest Franciszek Prabucki. Pisał o nim „Dziennik Bydgoski” w wydaniu z 14 listopada 1923 r. (pisownia oryginalna):

(…) Dnia 10 bm. w naszem mieście obchodzono bardzo rzadką uroczystość „złote gody”. Szczęśliwem tam małżeństwem byli Franciszek Prabucki wraz swą małżonką. Były weteran - powstaniec z roku 1863, będący jeszcze przy dobrem zdrowiu pośród swych dzieci i wnuków (…).

Następnego uczestnika powstania poznajemy dzięki artykułowi „Zgon weterana”, zamieszczonego w „Słowie Pomorskim” z  17 lutego 1937 r.:

(…) W Przechówku, wiosce opodal Świecia, mieszkał w zaciszu jeden z bohaterów powstania 1863 r. Witold Geniusz. Dożył wieku lat 91. W nocy na poniedziałek 15 bm. zmarł nagle ten jeden z ostatnich już weteranów 63 r.(…).

Zgon weterana

W artykule z tej samej gazety z 21 lutego 1937 r. zatytułowanej „Wspaniały pogrzeb weterana 1863 r.” dowiadujemy się m.in.:

(…) We czwartek 18 bm. odbył się pogrzeb weterana z powstania narodowego w 1863 roku śp. Witolda Geniusza, lat 91, urodzonego w ziemi wileńskiej, a w ostatnich latach mieszkającego w Przechówku pod Świeciem, na niewielkiej posiadłości rolnej. Pogrzeb weterana zamienił się w piękną manifestację żałobn, w której liczne rzesze obywatelskie Świecia, Przechowa i Przechówka brały udział. Pochód żałobny prowadziła orkiestra wojskowa z Grudziądza, dalej kroczyły organizacje ze sztandarami. Kondukt prowadził ks. Krause. Nad grobem przemówił prezes okręg. Zw. Weteranów p. Odrowski z Chełmna.(…).

Janiszewscy herbu Tępa Podkowa

Trzecią osobą, o której już wzmiankowano na łamach lokalnych mediów, był January Janiszewski. Urodził się ok. 1848 r. w majątku Skryl (dawniej powiat ihumeński, Ihumeń od 1923 r. – Czerwień, obecnie leży na Białorusi). Ze „Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich” (T. X, 1898 r.), o tej miejscowości wiadomo że od dawien dawna należała do rodu Janiszewskich herbu Tępa Podkowa. Wchodziła w skład dominium Citwa (ok. 55 km na południe od Mińska), która od około XV w. również należała do tego samego rodu.

We wspomnieniu pośmiertnym opublikowanym na łamach lokalnej gazety „Głos Świecki” z 22 listopada 1938 r. oraz ze „Słowa Pomorskiego” (z tego samego dnia) dowiadujemy się że, mając lat 14 wyruszył wraz z ojcem i trzema braćmi do powstania.

Jak donosi prasa – (…)pod wodzą Laskowskiego(…). Generał Laskowski, pseudonim „Sobek”, w czasie powstania styczniowego był naczelnikiem wojennym województwa mińskiego. Wsławił się pojmaniem rosyjskiego generała, którego zmusił do złożenia przysięgi, że nie będzie walczył przeciw narodowi polskiemu.

Lata poniewierki

Młody powstaniec bardzo dobrze się zasłużył. Z ciężką raną głowy dostał się do rosyjskiej niewoli, w której przebywał przez cały rok. Jako młodocianego jeńca nie zwolniono go, a oddano do przymusowej pracy w cukrowni.

W tym samym czasie jego ojciec zmarł po zesłaniu na Sybir. Majątek rodzinny został skonfiskowany przez władze rosyjskie i dopiero kilka lat później zwrócony.

Wybuch I wojny światowej, a wraz z nią nadejście rewolucji październikowej, były groźne dla polskich właścicieli ziemskich. W tej sytuacji nie pozostało weteranowi nic innego jak pozostawić cały majątek i powrócić do odradzającej się ojczyzny. Władze polskie, w uznaniu zasług, zajęły się losem wiarusa i przydzieliły mu resztówkę (reszta po parcelacji prywatnej posiadłości  ziemskiej) w Wiągu koło Świecia.

Grób Januarego Janiszewskiego

January Janiszewski zmarł 17 listopada 1938 r. w Szpitalu Powiatowym w Świeciu. Jak wcześniej wspomniana ówczesna prasa pisała, został pochowany w sobotę 19 listopada.

Zmarły weteran był odznaczony oficerskim orderem Polonia Restituta oraz Krzyżem na Śląskiej Wstędze Waleczności i Zasług. W Monitorze Polskim z 1930 r. nr 260, poz. 350, widnieje jego imię i nazwisko, jako odznaczony Krzyżem Niepodległości z Mieczami.

Zarządzenie to wydano na podstawie art. 4 rozporządzenia Prezydenta RP, z dnia 29 października 1930 r. (Dz.U.R.P. Nr. 75 poz. 591) która brzmiała (…) Nadaję Krzyż Niepodległości i Medal Niepodległości niżej wymienionym weteranom Powstania Narodowego 1863 r. za pracę w dziele odzyskania Niepodległości(…).

Pogrzeb z honorami

W uroczystościach pogrzebowych wzięli udział starosta powiatowy Cwinarowicz, burmistrz miasta Słabęcki oraz ówczesny wojewoda pomorski  Władysław Raczkiewicz (w latach 1939-1947 prezydent RP na uchodźstwie), który nad grobem weterana wygłosił mowę pożegnalną.

Udział wzięli również wszyscy naczelnicy miejscowych urzędów i instytucji, korpus oficerski. Kondukt pogrzebowy prowadził ks. Konitzer w asyście księży Krausego i Szybowskiego. Przed trumną kroczyła kompania honorowa miejscowego garnizonu z orkiestrą, która odprowadziła zmarłego ulicami miasta na miejsce wiecznego spoczynku.

Na koniec należy zwrócić uwagę na pomnik nagrobny, na którym napisano, że zmarł 17 XI 1938 r. przeżywszy lat 94. We wszystkich artykułach z tamtego okresu, gazety pisały, że Janiszewski w chwili śmierci miał lat 90.

redakcja@extraswiecie.pl

Udostępnij
1 Komentarz
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments

Świetny artykuł Świetny autor

Świetny artykuł Świetny autor

TO MOŻE CIĘ ZAINTERESOWAĆ

Extra Nowe

Artykuł aktualizowany Dziś około godz. 19.00 doszło do tragicznego wypadku w Bochlinie (gmina Nowe). Jak wynika ze wstępnych informacji, na drodze krajowej nr 91...

Extra Nowe

W piątek doszło do tragicznego wypadku na drodze krajowej nr 91 w powiecie świeckim.

Wiadomości

Mieszkańcy powiatu świeckiego wybierający się w najbliższych dniach do Grudziądza, muszą liczyć się z utrudnieniami w ruchu. W środę rozpoczynają się prace remontowe.

Wiadomości

We wtorek z okazji Dnia Sołtysa odbyło się uroczyste spotkanie, w czasie którego burmistrz Pruszcza Dariusz Wądołowski w specjalny sposób podziękował sołtysom za ich...

Wiadomości

W niedzielę po południu strażacy zostali wezwani do kolizji w gminie Lniano. Okazało się, że kierowca był pijany. Grozi mu więzienie.

Biznes

W obrębie Dużego Rynku i przyległych ulic jest ponad 20 lokali do wynajęcia. Jedne stoją puste od miesiąca, inne czekają na nowego najemcę nawet...

Wiadomości

Nadleśnictwo Dąbrowa zamieściło nagrania kierowców "palących gumę" na tzw. lotnisku.

Wiadomości

W lutym rozpoczęła się budowa ulicy Działkowców i dwóch rond w Świeciu. Na razie prace nie powodują większych utrudnień w ruchu na ulicach Sienkiewicza...

Wiadomości

Na oddziale dziecięcym Nowego Szpitala w Świeciu już od kilku tygodni wszystkie łóżka są zajęte. Ta informacja pewnie nie zdziwi tych, którzy widzieli, co...

Biznes

Nowy plan zagospodarowania dopuszcza budowę na górnych Mariankach, nazywanych żartobliwie "Manhattanem", budynków wyższych niż czteropiętrowe. Kiedy doczekamy się pierwszego "wieżowca"? Pewnie nieprędko lub wcale.

Wiadomości

Z powodu wypadku kierowcy musieli liczyć się z utrudnieniami na trasie Świecie-Bydgoszcz.

Wiadomości

Krajowa Administracja Skarbowa rozbiła w powiecie świeckim grupę przestępczą zajmującą się nielegalną produkcją papierosów. Skala procederu była ogromna.

Reklama

Popularne

Wiadomości

W niedzielę po południu strażacy zostali wezwani do kolizji w gminie Lniano. Okazało się, że kierowca był pijany. Grozi mu więzienie.

Wiadomości

Z powodu wypadku kierowcy musieli liczyć się z utrudnieniami na trasie Świecie-Bydgoszcz.

Wiadomości

Krajowa Administracja Skarbowa rozbiła w powiecie świeckim grupę przestępczą zajmującą się nielegalną produkcją papierosów. Skala procederu była ogromna.

Wiadomości

Wejściówki na dzisiejsze dwa koncerty Stowarzyszenia Orkiestra Dęta Świecie rozeszły się w mig. Zapowiadano niezwykłe wydarzenie i chyba nikt nie ma wątpliwości, że występujący...

Wiadomości

Trwa policyjne śledztwo pod nadzorem prokuratora w sprawie piątkowego, tragicznego wypadku w gminie Nowe. Policja poinformowała o wstępnych ustaleniach.

Wideo

Wideo

W Spółdzielczym Ośrodku Kultury Stokrotka już wczoraj świętowano Dzień Kobiet. Głównymi punktami imprezy były występy lokalnych artystów.

Wideo

W świetlicy wiejskiej w Biechówku w gminie Drzycim zorganizowano dziś Warsztaty Kulinarne Kuchni Kociewskiej w ramach obchodów Światowego Dnia Kociewia.

Wideo

Dziś ponownie Hala Widowiskowo-Sportowa w Świeciu była areną wyjątkowo emocjonujących zmagań. Tym razem w finale programu "Polubić sport" spotkali się uczniowie klas drugich. Tryumfowała...