Śmierć czekała na każdym kroku

3 września do Świecia wkroczyły niemieckie oddziały. Natychmiast rozpoczęły się prześladowania, aresztowania i egzekucje aktywnych społecznie świecian - nauczycieli, urzędników, duchownych, lekarzy oraz członków lokalnych organizacji. Zginęli także „zwyczajni” mieszkańcy Świecia, których jedyną winą było to, że nie cieszyli się sympatią swojego niemieckiego sąsiada, który wskazywał je okupacyjnej administracji, jako element wrogo nastawiony wobec III Rzeszy.

Pierwsza masowa egzekucja

miała miejsce na początku października 1939 roku. Hitlerowcy na dawnym cmentarzu przy ulicy Polnej zamordowali wówczas ponad 80 świecian, w tym kobiety i dzieci. Wśród nich wielu Żydów. Rozstrzelano tam znanego drukarza, wydawcę, członka rady miejskiej oraz Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół”, Franciszka Domachowskiego. Śmierć poniósł również profesor Kazimierz Eckstein, nauczyciel świeckiego gimnazjum, komendant hufca harcerskiego, współzałożyciel bibliotek, ale przede wszystkim wielki patriota. Umierał z okrzykiem na ustach „Niech żyje Polska!”

W tym samym czasie zginął

w niedalekim Mniszku ostatni przedwojenny burmistrz Świecia Mieczysław Słabęcki, aresztowany i uwięziony w piwnicy apteki przy ulicy Klasztornej, gdzie mieściła się siedziba Selbstschutzu, czyli niemieckiej samoobrony, w skład której wchodzili zamieszkujący miasto Niemcy. Pobity tak brutalnie, że jak wspominali świadkowie, trudno było go rozpoznać.

Mieczysław Słabęcki, ostatni przedwojenny burmistrz Świecia / żródło: „Głos Celulozy”,
archiwum Izby Regionalnej Ziemi Świeckiej

Razem ze Słabęckim w Mniszku zamordowano doktora Józefa Bednarza, który nie skorzystał z możliwości ucieczki, żegnając swoich kolegów lekarzy słowami „Kapitan ostatni opuszcza swój okręt” i pozostając do samego końca z chorymi szpitala psychiatrycznego.

Także w Mniszku rozstrzelano Łucjana Makiłła, nauczyciela, propagatora polskich pieśni patriotycznych i zarazem kierownika znanego zespołu Harmonia. Wraz z nim zginął inny nauczyciel gimnazjum i liceum w Świeciu, Paweł Pudełko.

Śmierć ponieśli również

duchowni ze Świecia i okolic. Ksiądz proboszcz Paweł Konitzer, zaangażowany w wydawaną po polsku „Gazetę Świecką”, zginął w czerwcu 1942 roku jako więzień obozu koncentracyjnego w Dachau.

W tym samym obozie i także w czerwcu 1942 roku zginął ksiądz Alojzy Górnowicz z Przechowa, który nie zdecydował się na ucieczkę. Aresztowany w grudniu 1939 roku był więźniem obozów w Oranienburgu, Sachsenhausen i Dachau.

Męczeńską śmierć poniósł ksiądz Brunon Szymański, prefekt Państwowego Gimnazjum i Liceum w Świeciu. Aresztowany 13 września, przewieziony najpierw do Sztutowa, a następnie do Oranienburga, gdzie został zamordowany w lipcu 1940 roku.

Nie przeżyli także inni duchowni ze Świecia,

jak kapelan Szkoły Lotniczej dla Małoletnich Franciszek Szybowski, czy ksiądz Szymański.

Nie można nie wspomnieć o innych mieszkańcach ziemi świeckiej, którzy w tym trudnym i niebezpiecznym czasie potrafili pokonać strach i walczyć o wolną ojczyznę.

Ksiądz proboszcz Paweł Konitzer /źródło: Krzysztof Halicki, „Szkice z dziejów
Świecia nad Wisłą i powiatu w dwudziestoleciu międzywojennym", Świecie 2011

Tak było w przypadku założyciela Tajnej Organizacji Wojskowej „Gryf”, późniejszy „Gryf Pomorski”, Józefem Dambekiem, który zginął w marcu 1944 roku czy zastępcy burmistrza Anastazym Kęsiku, lekarzu weterynarii  i kapitanowi rezerwy, który brał udział w słynnej szarży pod Krojantami, a którego uwięziono i zamordowano w obozie Sachsenhausen w 1940 roku.

Mieczysław Libecki, 18-letni harcerz, zginął we wrześniu 1939 roku walcząc jako ochotnik w okolicach Bukowca.

Śmierć poniósł także Antoni Tomasik, redaktor wiadomości lokalnych i kulturalnych w „Głosie Świeckim” oraz członkowie grup partyzanckich działających w naszym regionie, w tym grupa porucznika Alojzego Bruskiego  „Grab”, 30-osobowa grupa „Jeremiego”, czyli A. Kwiczora oraz oddział Feliksa Warczaka pseudonim „Ignac”.

Zapewne jeszcze wielu mieszkańcom Świecia i okolic,  których tutaj nie wymieniono, należy się pamięć i wdzięczność za ich postawę, poświęcenie i ofiarę jaką złożyli Polsce i nam wszystkim.

redakcja@extraswiecie.pl