Connect with us

Czego szukasz?

Historia

Twórca organów w „klasztorku” dorabiał sobie na boku szpiegowaniem

Kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny w Świeciu, dawniejszy klasztor o.o Bernardynów, posiada niezwykłej konstrukcji organy. Ich twórca, gdański organmistrz Juliusz Witt, parał się też innym zajęciem – był pruskim szpiegiem.

Udostępnij
organy

Informacje o istnieniu w kościele bernardyńskim pierwszych organów pochodzą z roku 1700. Ufundował je świecki szlachcic Stanisław Konarski. Kto był ich twórcą i co się stało z instrumentem, który usunięto po przebudowie kompleksu klasztornego, trudno stwierdzić z uwagi na brak zapisów w dokumentach zakonnych. Władze pruskie dokonały kasaty zakonu bernardynów i upaństwowiły jego majątek. Na mocy edyktu króla Prus zlikwidowano w 1816 r. klasztor bernardyński, przeznaczając budynek na szpital. Kościół przekazano parafii świeckiej.

Ministrant deptał miechy

W roku 1899 zamontowano nowe organy zaprojektowane i zbudowane przez mistrza Juliusza Witta. Organy charakteryzują się wysokim poziomem wykonawstwa. Posiadają 14-głosowy zespół dźwięku, rozdzielony na dwa manuały (klawiatury). W pomieszczeniu obok chóru znajdował się miech, którym powietrze tłoczono do instrumentu, poprzez deptanie po dwóch dźwigniach przez pomocnika organisty. Później, co pamiętali starsi mieszkańcy Świecia, pracę tę wykonywał wyznaczony ministrant.

Widok z chóru na wnętrze kościoła, lata 30 ubiegłego wieku /Fot. Archiwum

Juliusz Witt oryginalnie rozwiązał konstrukcję układu traktury, czyli systemu połączenia klawiszy z piszczałkami. Zastosował on w miejsce listewek, łączących klawisz z zaworem w wiatrownicy, tzw. abstrakty - drewniane pręty ustawione na metalowych płytkach.

Agent kajzera

Juliusz Witt miał też swoją tajemniczą stronę życia. Było nią szpiegostwo na terenie zaboru rosyjskiego, wykonywane na rzecz rządu pruskiego.

Witt przysłużył się w swojej działalności Świeciu, ponieważ na zlecenie rady miejskiej na początku XX w. odszukał w Archiwum Głównym Królestwa Polskiego w Warszawie „Przywilej Króla Polskiego Zygmunta I dla Miasta Świecia”, nadany na Sejmie Generalnym w Krakowie 28 marca 1530 r.  Dokument, poszukiwany bezskutecznie przez kilkadziesiąt lat, został z oryginalnego tekstu łacińskiego i rosyjskiego przetłumaczony na niemiecki w1907 r.

Oddali Świeciu co świeckie

Dlaczego ten tzw. drugi przywilej lokacyjny dla Świecia, powtórzony przez króla polskiego za przywilejem krzyżackim z roku 1338, miał tak wielkie znaczenie dla Świecia? Otóż zawiera on dokładne granice przynależnych do miasta gruntów na wyspach i łachach wiślanych położonych na prawym brzegu Wisły. Zostały one przez ustalenia pokoju tylżyckiego w 1807 r, włączone do Księstwa Warszawskiego. Po przegranej przez Napoleona wojnie, traktat paryski z roku 1815 zwracał te tereny w granice Prus, lecz przypisał je w granice powiatu chełmińskiego, mimo zapisów w katastrach i księgach gruntowych. 

Odnaleziony dokument królewski pozwolił na odzyskanie przez Świecie tych gruntów. Skutek był taki, że do nowych  regulacji i podziału administracyjnego, który nastąpił w roku 1935, dawna wyspa, później miejscowość Ostrów Świecki na prawym brzegu Wisły, należała do Świecia i powiatu świeckiego.

Królewskie miasto

Przywilej królewski pozostawił też swój ślad do naszych czasów w postaci oryginału herbu miasta, który zachował się, namalowany na podłuczu prezbiterium w „klasztorku”. Przywilej Zygmunta I dawał Świeciu status miasta królewskiego, a to upoważniało do używania czerwonej tarczy herbowej ze złotymi emblematami i koroną nad tarczą. Taki herb Świecia jest właściwy również do naszych czasów.

Źródło: Dokumentacja Historyczno- Konserwatorska Organów z Kościoła Pobernardyńskiego pw. NPNMP w Świeciu, Pracownia Konserwacji Zabytków, Toruń 1984.

Udostępnij

Komentarze (0)

TO MOŻE CIĘ ZAINTERESOWAĆ

Biznes

Niedawno informowaliśmy o trwającej w Świeciu budowie marketu tej sieci. Właśnie rozpoczęła się budowa kolejnego na drugim krańcu miasta.

Extra Nowe

Artykuł aktualizowany Dziś kilka minut po godz. 19.00 doszło do tragicznego wypadku w Bochlinie (gmina Nowe). Jak wynika ze wstępnych informacji, na drodze krajowej...

Biznes

- W którym dokładnie miejscu Dino zamierza wybudować market przy ul. Chmielniki w Świeciu? - pytają Czytelnicy.

Wiadomości

Mieszkańcy powiatu świeckiego wybierający się w najbliższych dniach do Grudziądza, muszą liczyć się z utrudnieniami w ruchu. W środę rozpoczynają się prace remontowe.

Wiadomości

W piątek doszło do tragicznego wypadku na drodze krajowej nr 91 w powiecie świeckim.

Wiadomości

Prowadząca renault 74-latka zignorowała czerwone światło sygnalizatora i przejechała przez przejazd kolejowy. Nie wiedziała, że jej ryzykowne zachowanie widzieli policjanci,

Wiadomości

We wtorek z okazji Dnia Sołtysa odbyło się uroczyste spotkanie, w czasie którego burmistrz Pruszcza Dariusz Wądołowski w specjalny sposób podziękował sołtysom za ich...

Biznes

W obrębie Dużego Rynku i przyległych ulic jest ponad 20 lokali do wynajęcia. Jedne stoją puste od miesiąca, inne czekają na nowego najemcę nawet...

Wiadomości

W ubiegłym tygodniu w Urząd Pocztowy w Pruszczu był czynny tylko przez trzy godziny. Nie wiadomo, jak będzie w tym tygodniu. Nie brakuje takich,...

Wiadomości

Nadleśnictwo Dąbrowa zamieściło nagrania kierowców "palących gumę" na tzw. lotnisku.

Wiadomości

Obwieszczenie Starosty Świeckiego Na podstawie art. 11d ust. 5 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w...

Wiadomości

W lutym rozpoczęła się budowa ulicy Działkowców i dwóch rond w Świeciu. Na razie prace nie powodują większych utrudnień w ruchu na ulicach Sienkiewicza...

Reklama

Popularne

Extra Nowe

Artykuł aktualizowany Dziś kilka minut po godz. 19.00 doszło do tragicznego wypadku w Bochlinie (gmina Nowe). Jak wynika ze wstępnych informacji, na drodze krajowej...

Wiadomości

W piątek doszło do tragicznego wypadku na drodze krajowej nr 91 w powiecie świeckim.

Wiadomości

Nadleśnictwo Dąbrowa zamieściło nagrania kierowców "palących gumę" na tzw. lotnisku.

Wiadomości

Na oddziale dziecięcym Nowego Szpitala w Świeciu już od kilku tygodni wszystkie łóżka są zajęte. Ta informacja pewnie nie zdziwi tych, którzy widzieli, co...

Wiadomości

Gmina ostrzega mieszkańców przed nieznanymi osobami, które podszywając się pod urzędników, próbują dostać się do domu pod pretekstem kontroli.

Wideo

Wideo

W Spółdzielczym Ośrodku Kultury Stokrotka już wczoraj świętowano Dzień Kobiet. Głównymi punktami imprezy były występy lokalnych artystów.

Wideo

W świetlicy wiejskiej w Biechówku w gminie Drzycim zorganizowano dziś Warsztaty Kulinarne Kuchni Kociewskiej w ramach obchodów Światowego Dnia Kociewia.

Wideo

Dziś ponownie Hala Widowiskowo-Sportowa w Świeciu była areną wyjątkowo emocjonujących zmagań. Tym razem w finale programu "Polubić sport" spotkali się uczniowie klas drugich. Tryumfowała...