Powiat świecki w stanie oblężenia. Dlaczego wolność przyszła do nas dopiero 14 miesięcy później?

Wydarzenia militarne z okresu I wojny światowej zmusiły zaborców do ponownego przyjrzenia się sprawie polskiej. W listopadzie 1916 r. władze niemiecko - austriackie wspólnie ogłosiły manifest proklamujący odrodzenie Królestwa Polskiego. Odpowiedzią na to posunięcie był noworoczny rozkaz cara Mikołaja II, w którym za jeden z celów uznał on „stworzenie Polski wolnej, złożonej ze wszystkich trzech części, dotąd rozdzielonych”.
REKLAMA

Do swoistego „przetargu” w kwestii polskiej przyłączył się także prezydent Stanów Zjednoczonych, który w orędziu do senatu 22 stycznia 1917 r. oświadczył, że obie wojujące strony są zgodne co do odrodzenia Polski zjednoczonej i niezależnej. Tym samym starał się wymusić na każdej ze stron konfliktu znaczące ustępstwa na rzecz narodu, z którego wywodził się jego przyjaciel, Ignacy Jan Paderewski.

Wykorzystać sytuację

Rozbita i pogrążona w wojnie domowej Rosja przestała odgrywać znaczącą, a w sumie jakąkolwiek rolę na arenie międzynarodowej polityki. Pozwoliło to państwom Ententy na uwolnienie się od zobowiązań wobec Rosji w kwestii podejmowania decyzji w sprawie polskiej.
REKLAMA

Podobna sytuacja wyklarowała się w stosunku do Niemiec i Austrii, które z wojny wychodziły jako państwa przegrane i bez wpływu na toczące się rozmowy dotyczące powojennego ładu. Polskie dążenia niepodległościowe jeszcze bardziej wsparł wspomniany już prezydent W. Wilson, który w słynnym programie pokojowym zaprezentowanym 8 stycznia 1918 r., w 13 punkcie oświadczył wprost, że „winno odrodzić się niepodległe państwo polskie, zamieszkane przez polską ludność i mające wolny i bezpieczny dostęp do morza”.

Rok 1918

Rewolucja w Rosji, rewolucja w Niemczech i abdykacja cesarza Wilhelma II w listopadzie 1918 r. wprowadziły pewien chaos także na terenach dawnej Polski. Konflikt Rady Regencyjnej z rządem lubelskim mógł nawet przerodzić się w wojnę domową.

Zapobiegło temu przybycie 10 listopada Józefa Piłsudskiego do Warszawy, który w wyniku negocjacji z oboma ośrodkami władzy doprowadził do ich rozwiązania. Sam przejął pełnię władzy, co faktycznie nastąpiło 22 listopada dekretem regulującym działanie najwyższych władz w Polsce.
REKLAMA
Otworzy się w nowym oknieOtworzy się w nowym oknieOtworzy się w nowym oknie
W tym czasie udało się ewakuować garnizony niemieckie z ziem Królestwa Polskiego, a przez Prusy Wschodnie pozostałą kilkusettysięczną armię ze Wschodu. Nadal jednak na terenie zaboru pruskiego funkcjonowała niemiecka administracja.

Sytuacja na ziemi świeckiej

Długotrwały zabór pruski ziem pomorskich trwający od 5 sierpnia 1772 r., liczny napływ ludności niemieckiej, niejasna sytuacja prawna tych ziem w latach 1917 – 1918, oraz ogromne kłopoty odradzającego się państwa polskiego, miały niebagatelny wpływ na dłuższą drogę ku wolności i powrotu w granice Polski.

Co prawda, już w grudniu 1918 r. tworzyły się na terenie powiatu świeckiego rady ludowe, zwoływano wiece polskiej ludności i aktywnie działały towarzystwa wojaków, które w połowie 1919 r. miały liczyć już 1,5 tys. członków.
REKLAMA

Władze pruskie starały się przeciwdziałać temu zjawisku nękając polskich działaczy, dokonując rewizji w domach czy ogłaszając „stan oblężenia” najpierw Świecia od 22 lutego do 2 marca, a potem całego powiatu na przełomie kwietnia i maja 1919 r.

Powrót do Macierzy

Na mocy postanowień Traktatu Wersalskiego z 28 czerwca 1919 r., znaczne obszary Pomorza przyznano Polsce, jednak dopiero 10 stycznia 1920 r. oficjalnie zaczęło się przejmowanie tych ziem przez wojska Frontu Pomorskiego pod dowództwem generała Józefa Hallera.
REKLAMA

Otworzy się w nowym oknie
W dniach 25 - 30 stycznia, czyli w drugiej fazie przejmowania ziem pomorskich, wojska polskie wkroczyły na teren Kociewia i już pierwszego dnia reaktywowano administrację w Świeciu. Pierwszym komisarycznym burmistrzem Świecia został 24 stycznia Leon Neumann, a starostą Stanisław Wojnowski.

Entuzjastyczne powitanie Błękitnej Armii Hallera, to powitanie powracającej legalnej polskości po 148 latach pruskiego zaboru, nieudanych próbach germanizacji i bohaterskich postawach członków polskich stowarzyszeń i organizacji oraz działań podejmowanych także przez polskich uczniów.

redakcja@extraswiecie.pl
REKLAMA