Connect with us

Czego szukasz?

Historia

Szlakiem starych, zapomnianych cmentarzy [zdjęcia]

W okolicach Świecia nie brakuje cmentarzy ewangelickich. Często zapomnianych, porośnięty krzakami i trawą, w których spoczywają szczątki osiadłych tu przez stulecia protestanckich mieszkańców powiatu świeckiego. Zapraszamy na wędrówkę szlakiem tych nekropolii.

Udostępnij
W Sartowicach koło Świecia znajdują się trzy cmentarze ewangelickie, a właściwie to, co z nich pozostało / Fot. Radosław Anasz

Pierwszym miejscem, które przyszło mi do głowy i od którego można zacząć poznawanie cmentarzy ewangelickich, są Sartowice (gmina Świecie). W tej miejscowości znajdują się aż trzy nekropolie.

Pierwsza, którą chciałbym opisać, znajduje się na samym początku Rezerwatu Grabowiec, który rozpoczyna się na końcu wsi. Około 600 m za kościołem znajduje się dość wąska droga. Tam skręcamy i jedziemy około 900 m aż miniemy ostatnie gospodarstwo.

Cmentarz znajduje się bezpośrednio przy ścieżce. Sam rezerwat też warto odwiedzić.

Został on założony w XVIII w. Jego stan jest bardzo zły. Kilka razy można było na nim zauważyć śmieci. Kiedy został zamknięty? Datuje się to wydarzenie na 1945 r., jednak nie znamy dokładnej daty. Występowanie osadnictwa na tym terenie datuje się już na 1415 r. Między latami 1699-1710 ziemie tę rozdzielono między gospodarzy olęderskich, czyli przybyłych głównie z terenów obecnej Holandii. W katastrze pruskim z lat 1772/73 spisano 18 gospodarzy (właścicieli) z Sartowic, jednak bez podziału na część Dolną i Górną.

Cmentarz koło Rezerwatu Grabowiec, lipiec 2024

Drugi cmentarz w Sartowicach to nekropolia rodowa, gdzie znajdują się szczątki rodów Sartorius von Schwanenfeld (herb z Łabędziami i głowami Murzyna) oraz von Schwerin (herb z kurami). Na pewno pochowano tu Theodora Franza Sartorius von Schwanenfeld (1783-1863) i jego syna Ernsta Sartorius von Schwanenfeld (1827-1874).

Można się do niego dostać szlakiem pieszym czarnym Świecie - Sartowice. Ostatni właściciel dworu, Ulrich Wilhelm von Schwerin, aktywnie uczestniczył w antynazistowskim ruchu oporu. Był uczestnikiem nieudanego zamachu na Hitlera, za co został stracony w 1944 r. Jego synowie przeżyli okres II wojny światowej. Pięć lat temu do Sartowic i Świecia przyjechał syn Ulricha Wilhelma, Wilhelm Franz Graf Schwerin von Schwanenfeld. O jego wizycie możecie Państwo przeczytać w artykule w Extra Świecie opublikowanym w 2019 r.

Właściciel Sartowic, Ulrich Wilhelm von Schwerin
Mauzoleum i prowadząca do niego aleja, rok 2018

Ostatni cmentarz ewangelicki w Sartowicach znajduje się na czarnym pieszym szlaku Sartowice - Świecie. Dostałem się do niego przez porośnięte trawą boisko w Sartowicach oraz pole. Jeśli ktoś się będzie chciał wybrać na cmentarz, korzystając z mapy Google, to odradzam, ponieważ tej drogi już nie ma, została zaorana. Cmentarz znajduje się niecałe 50 m od skarpy nadwiślańskiej. Od północy i zachodu sąsiaduje z polem, od wschodu i południa z lasem. Założony został prawdopodobnie w II połowie XIX w.

Cmentarz ewangelicki w Sartowicach (górnych), lipiec 2024 r.

Kiedy go zamknięto? Można przypuszczać, że mogło to się stać w okolicach 1945 r., kiedy wojna zbliżała się ku końcowi. Protestanci z Sartowic Górnych podlegali pod parafię ewangelicką w Świeciu. Najwięcej ewangelików w Sartowicach Górnych było w 1885 r. - stanowili 67 proc. mieszkańców. Potem ich odsetek zaczął spadać. Według pierwszego polskiego spisu powszechnego z 1921 r. stanowili 34 proc. miejscowej populacji. Ilu ich zostało do końca wojny we wsi, trudno oszacować.

Była to pierwsza część cyklu poświęconego cmentarzom ewangelickim w naszym regionie. Wkrótce zaprosimy Czytelników na wędrówkę po kolejnych nekropoliach.

redakcja@extraswiecie.pl

Udostępnij
4 komentarzy
najstarszy
najnowszy oceniany
Inline Feedbacks
View all comments

I nic o byłym cmentarzu ewangelickim przy ulicy Chmielniki, zrównanym z ziemią, przez komunę, a później zapomnianym również przez nowe władze Świecia?

Szkoda, że tej historii nie promuje się szerzej.

W Czapelkach też jest stary cmentarz, są jeszcze fragmenty grobów i metalowych elementów ogrodzenia.

TO MOŻE CIĘ ZAINTERESOWAĆ

Extra Nowe

Artykuł aktualizowany Dziś około godz. 19.00 doszło do tragicznego wypadku w Bochlinie (gmina Nowe). Jak wynika ze wstępnych informacji, na drodze krajowej nr 91...

Biznes

- W którym dokładnie miejscu Dino zamierza wybudować market przy ul. Chmielniki w Świeciu? - pytają Czytelnicy.

Wiadomości

Mieszkańcy powiatu świeckiego wybierający się w najbliższych dniach do Grudziądza, muszą liczyć się z utrudnieniami w ruchu. W środę rozpoczynają się prace remontowe.

Wiadomości

W piątek doszło do tragicznego wypadku na drodze krajowej nr 91 w powiecie świeckim.

Wiadomości

We wtorek z okazji Dnia Sołtysa odbyło się uroczyste spotkanie, w czasie którego burmistrz Pruszcza Dariusz Wądołowski w specjalny sposób podziękował sołtysom za ich...

Biznes

W obrębie Dużego Rynku i przyległych ulic jest ponad 20 lokali do wynajęcia. Jedne stoją puste od miesiąca, inne czekają na nowego najemcę nawet...

Wiadomości

Nadleśnictwo Dąbrowa zamieściło nagrania kierowców "palących gumę" na tzw. lotnisku.

Wiadomości

W ubiegłym tygodniu w Urząd Pocztowy w Pruszczu był czynny tylko przez trzy godziny. Nie wiadomo, jak będzie w tym tygodniu. Nie brakuje takich,...

Wiadomości

Obwieszczenie Starosty Świeckiego Na podstawie art. 11d ust. 5 ustawy z dnia 10 kwietnia 2003 r. o szczególnych zasadach przygotowania i realizacji inwestycji w...

Wiadomości

W lutym rozpoczęła się budowa ulicy Działkowców i dwóch rond w Świeciu. Na razie prace nie powodują większych utrudnień w ruchu na ulicach Sienkiewicza...

Wiadomości

Nowy plan zagospodarowania dopuszcza budowę na górnych Mariankach, nazywanych żartobliwie "Manhattanem", budynków wyższych niż czteropiętrowe. Kiedy doczekamy się pierwszego "wieżowca"? Pewnie nieprędko lub wcale.

Wiadomości

Na oddziale dziecięcym Nowego Szpitala w Świeciu już od kilku tygodni wszystkie łóżka są zajęte. Ta informacja pewnie nie zdziwi tych, którzy widzieli, co...

Reklama

Popularne

Extra Nowe

Artykuł aktualizowany Dziś około godz. 19.00 doszło do tragicznego wypadku w Bochlinie (gmina Nowe). Jak wynika ze wstępnych informacji, na drodze krajowej nr 91...

Wiadomości

W piątek doszło do tragicznego wypadku na drodze krajowej nr 91 w powiecie świeckim.

Wiadomości

Na oddziale dziecięcym Nowego Szpitala w Świeciu już od kilku tygodni wszystkie łóżka są zajęte. Ta informacja pewnie nie zdziwi tych, którzy widzieli, co...

Wiadomości

Gmina ostrzega mieszkańców przed nieznanymi osobami, które podszywając się pod urzędników, próbują dostać się do domu pod pretekstem kontroli.

Wiadomości

W niedzielę po południu strażacy zostali wezwani do kolizji w gminie Lniano. Okazało się, że kierowca był pijany. Grozi mu więzienie.

Wideo

Wideo

W Spółdzielczym Ośrodku Kultury Stokrotka już wczoraj świętowano Dzień Kobiet. Głównymi punktami imprezy były występy lokalnych artystów.

Wideo

W świetlicy wiejskiej w Biechówku w gminie Drzycim zorganizowano dziś Warsztaty Kulinarne Kuchni Kociewskiej w ramach obchodów Światowego Dnia Kociewia.

Wideo

Dziś ponownie Hala Widowiskowo-Sportowa w Świeciu była areną wyjątkowo emocjonujących zmagań. Tym razem w finale programu "Polubić sport" spotkali się uczniowie klas drugich. Tryumfowała...