Posłańcy śmierci

W NZOZ Florencja w Świeciu  jest tylko kilka miesięcy w roku, gdy nie odnotowuje się zgonu. Ale bywają i takie, że odchodzą nawet cztery osoby. Wydawać by się mogło, że śmierć została tam oswojona, jak nigdzie indziej. Nic bardziej mylnego.

Każdy czas na umieranie jest zły

- Wprawdzie nieco łatwiej jest przyjąć taką informację, gdy dotyczy ona osoby w podeszłym wieku, ale dla bliskich ten moment zawsze jest nieodpowiedni - mówi Teresa Pisarczyk, dyrektor Florencji. - Przecież, ktoś kto ma 70 lat, mógłby pożyć do osiemdziesiątki. A dlaczego osiemdziesięciolatek nie może dożyć do 90 lat, skoro tyle osób świętuje setkę?

Znakomitą część pacjentów zakładu stanowią osoby cierpiące na udary, wylewy, starczą demencję oraz ludzie, którzy nie są w stanie funkcjonować samodzielnie ze względu na wiek, niepełnosprawność lub przewlekłą chorobę. Jedni spędzają na oddziale kilka tygodni, inni przebywają tam nawet kilka lat.

- To oczywiste, że w przypadku tak długich pobytów rodzi się więź między chorym a personelem - tłumaczy Pisarczyk. - Informowanie bliskich o śmierci osoby, którą codziennie się karmiło, przebierało i myło jest bolesnym doświadczeniem, również dla nas.

Z podręcznika się tego nie nauczysz

Ze względu na specyfikę Florencji, najczęściej już w momencie przyjmowania pacjenta, uzgadnia się z rodziną czy oczekuje ona informacji o każdorazowym pogorszeniu stanu zdrowia, co może skutkować śmiercią, niezależnie od pory dnia i nocy, czy też z informowaniem o ewentualnym odejściu należy się wstrzymać do rana. Spora część wybiera pierwszą opcję.

- Na tą drugą rodzina decyduje się wtedy, gdy mieszkają daleko, często za granicą i krewni wiedzą, że w żaden sposób nie zdołają dotrzeć w ciągu kilku godzin - wyjaśnia dyrektorka.

Teresa Pisarczyk nie ma wątpliwości, że tego, jak we właściwy sposób powiadamiać rodzinę o śmierci bliskiego, nie można się nauczyć z podręcznika.

- Myślę, że najwłaściwszą metodą jest zastanowienie się, jak każdy z nas chciałby być o tym powiadomiony - uważa. - W takich okolicznościach konieczna jest empatia na najwyższym poziomie.

Szok i niedowierzanie

- Niemal zawsze przekazujemy informacje o zdarzeniu nagłym – mówią policjanci z powiatu świeckiego. - Najczęściej chodzi o ofiary wypadków drogowych. Jedną z bardziej typowych reakcji jest niedowierzanie. Włącza się mechanizm obronny w postaci wypierania. Słyszymy: „To niemożliwe”, „To jakaś pomyła”, „Godzinę temu do mnie dzwonił”, „Czy jesteście pewni, że to mój syn lub mąż”? Trzeba być przygotowanym na najdziwniejsze zachowania. Żadne inne zdarzenie nie generuje takich emocji, jak śmierć bliskiej osoby. Zwłaszcza małżonka.

Nam w pracy płakać nie wolno

Niemal pełną gamę obrazów rozpaczy w ciągu 28 lat pracy zdążyła poznać Grażyna Szybowicz, ordynator oddziału ratunkowego Nowego Szpitala w Świeciu. Co do jednego nie ma wątpliwości. Nic tak nie porusza, jak śmierć dzieci.

- Do dziś pamiętam szczegóły wypadku, do którego doszło przed kilkunastu laty na krajowej „piątce” - wspomina. - Zginęło wtedy pięć osób, w tym dwoje małych dzieci. Takie obrazy zostają w głowie bardzo długo i dotykają głęboko także lekarzy. To, że nie płaczą - nawet w najtragiczniejszych momentach -  wcale nie oznacza, że nie boli ich czyjeś nieszczęście. Profesjonalista - ratownik nie może sobie pozwolić na taką chwilę słabości, bo niezależnie od tego czy jest to szpital, czy miejsce wypadku, jest tam po to, by pomagać. Gdyby się rozklejał, narażałby życie innych ludzi oczekujących od niego pomocy. Prawdziwa praca w szpitalu niewiele przypomina Leśną Górę z serialu „Na dobre i na złe”. Mimo to, w tych najtrudniejszych momentach, jakie zdarzają się w tej pracy, lekarz powinien przekazywać każdą tragiczną wiadomość w pewnym poczuciu jedności z żałobnikami – uważa ordynator.

To wasza wina!

Doświadczenia doktor Szybowicz są w znacznej mierze zbieżne z tymi, które mają policjanci. W większości przypadków informacja o śmierci ma związek z nagłym zajściem. Różnica jest taka, że w przypadku szpitala pojawiają się czasem pretensje, że ktoś umarł przez złą pracę personelu.

- W pewnym sensie pogodziłam się z takimi atakami, bo w szoku ludzie wgadują różne rzeczy - zaznacza. - Nie dziwią mnie nawet sytuacje, gdy agresja zbiera w kimś do tego stopnia, że chce nas pobić w poczuciu bezsilności i złości, trochę na los, trochę na nas. Doświadczyliśmy już chyba wszystkiego. Niestety, z każdym rokiem poziom tego typu agresji rośnie. I to już mnie poważnie martwi - mówi.

Ból ma wiele twarzy

Na drugim biegunie są ci, którzy powiadomieni o śmierci bliskiej osoby wydają się nie zdradzać żadnych emocji. Bywa, że jedyne zdanie, jakie jest w stanie wypowiedzieć mąż na wieść o odejściu żony, brzmi: „Gdzie mogę odebrać dokumenty?” Nigdy nie wiadomo czy to zwielokrotniona reakcja szoku, czy też włączył się program „Dam sobie radę”. Są osoby, które nie są w stanie rozpłakać się przed obcymi ludźmi. Czekają na moment aż znajdą się same i wtedy dają ujście emocjom. 

- Nikt z nas nie jest w stanie przewidzieć, jak sam się zachowa, gdy usłyszy tą najgorszą z wieści - mówi Grażyna Szybowicz. - Płacz, krzyki, stupor, czyli całkowity brak reakcji na bodźce, a nawet śmiech. Ból ma wiele twarzy, dlatego nigdy nie oceniajmy tego, w jaki sposób ktoś zareagował na ten cios.    

a.bartniak@extraswiecie.pl